2014 senesinde şu yorumu yazmaya mecbur kaldım. Geçmişe ait bazı işleri ve olayları hatırlamak istemezdim de ama bazen nesnelliği korumak amacıyla bunu yapmak gerekiyor. Mesele şudur ki, Novikov, 2013 senesinin sonunda BA reformu hakkındaki yeni, içine tekrar – uzun seneler boyunca kaçıncı defa bu – benim karşıma gerçeğe uygun olmaya düşüncelerini dahil ettiği ‘Kargaşa Dönemi Vakayinamesi’ makalesini çıkarttı.
Söylenmesi gereken şudur ki, Novikov farklı meşhur bilim adamları üzerine haksızca saldırdı. Örneğin ‘Matematik ve Tarih’ makalesinde (‘Priroda’ dergisi, 1997, No 2/«Математика и история») şunları yazdı. ‘1956 senesinden itibaren Postnikov’ın seminerlerinde topolojiyi öğrendim. O zaman kendisi bu alanda bir uzmandı, ama aynen iki sene sonra (30 yaşında olan – Yaz.) Postnikov’un parlak bir bilim adamı olarak artık geçmişe ait olduğunu anladık’. Novikov, ‘Matematikçiler, tarihin Herostratusları mı?’ adındaki bir başka makalesinde hocası hakkında bir deyimi daha ekliyor, o da şudur. ‘Olasılıkla, onun canı yeni yolu, yeni ünün pırıltısını istemişti. Ve 1967 senesine doğru o bu yolu bulmuştu, o da Morozov saçmalığı’. 2013 senesinde Novikov ısrar etmeye devam ediyor. ‘Parlak hocanın fidanlığında büyütülmedim’ (Novikov’un ‘Matematiğin bakışı’ demeci, İnternet, www.polit.ru, 2013).
Novikov, benim huzurumda ve kendi meslektaşları karşısında defalarca hocası M.M. Postnikov’u küçümseyerek konuştu. Güya o kendisine hiç bir şey öğretmedi, ve bu yüzden Novikov kendisi matematiği kavradı. Ben o zamanlarda Novikov’a güvendim, ama onun meslektaşları karşısında bu fikirleri defalarca vurguladığı beni şaşırtıyordu. O sonucunda bunları hatta anılarında kaydetti. İstesek istemesek te parlak bir topoloji uzmanı, Lenin ödülünü kazanan hocası Postnikov’un Novikov’a matematik öğretebilip öğretemediğine dair soru ortaya çıkıyor. Cevabını bilemiyorum, ama Postnikov’un mükemmel öğretmenlik nitelikleri bende şüphe uyandırmıyor. Birçok öğrenciler, doktora öğrencileri ve genellikle matematikçiler Postnikov’un derslerini ziyaret ederek topolojiyi öğrendi.
Novikov’un ‘Ben parlak hocanın fidanlığında büyütülmedim’ açıklamasına tekrar başvuralım. Bununla Novikov yalnızca Postnikov değil, kendi öz annesi babasının bilimsel büyümesinde rol oynadığını ifade etti. Ama kendi başında büyüdüğünü nasıl söyleyebilir? Novikov’dan başka hiç bir Sovyet ya da Rus matematikçisi o kadar güzel bir matematik ortamında büyümedi ve çocukluktan beri o kadar güçlü bir desteğe sahip olmadı. Çünkü babası akademisyen P.S. Novikov idi, annesi profesör M.V. Keldış çok güçlü bir matematikçi idi, dayısı akademisyen M.V.Keldış yalnızca parlak bir bilim adamı değil , SSCB BA başkanıydı. Fiilen Novikov, akademisyen N.N. Luzin’in vaktiyle büyüttüğü matematik fidanlığında doğup büyüdü. Zira Novikov’un annesi ve babası, N.N. Luzin ekolüne aitler.
S.P. Novikov, farklı büyük matematikçilerin güya ‘bilimsel iflası’ veya ‘basitliği, hataları’ konulu çok adaletsiz kuruntular dağıtıyordu. İstenildiğinde bunları Novikov’un anılarında, çok sayıda makalelerinde ve demeçlerinde bulunabilir.
Bir kez aklıma şu fikir geldi. Novikov’un bu inatçı davranışının bir başka sebebi ne olabilir? Bu sonucunda şu pek önemli bir olayı fark ettim.
Novikov’un ‘Benim tarihçelerim’ adındaki anılarında yazdığı gibi, ‘1966 senesindeki Akademi seçimlerinde Vinogradov ve Potyagin beni desteklediler’, s.29.
Gerçekte Akademi’deki S.M. Nikolskiy, P.S. Aleksandrov gibi büyük meslektaşlarım, Vinogradov’un 1966 senesindeki Akademi seçimlerinde Novikov’ın üye olarak seçilmesi için çok yaptığını bana anlattılar. Akademi üyesi A.V. Bitsadze, Bilimler Akademisi Genel toplantısında bu olağanüstü desteği yorumlarken ‘Vinogradov Novikov için bizi çok sıkıştırdı’ diye anlattı. Ancak belli bir zaman sonra Novikov, Vinogradov’a teşekkür edeceğine üzerine saldırmaya başladı. Ayrıca 2013 senesine ait ‘Kargaşa Dönemi Vakayinamesi’ makalesinde İvan Matveeviç Vinogradov hakkında ‘Van’ka gibi (Van’ka – İvan ismini küçümseme anlamını içeren kısası ve basiti) epey pis kısmına sahip’ gibi ifadeler kullanarak konuştu, s.14. Demek ki, Vinogradov için ana Akademi üye adayı olmak amacıyla Novikov’un burada ona pis diyerek ima ettiği konuda kendisine ‘doktora imtihanını’ vermek gerekti (Vinogradov hakkında Novikov’un ‘Matematiğin bakışı’ demecine bkz. İnternet, www.polit.ru, 2013). Ama, olasılıkla, doktora imtihanını vermekten atlandı. Novikov’un ‘Matematiğin bakışı’ demecinde bildirdiği gibi (bkz. İnternet, www.polit.ru, 2013) onun, yandaşı P.L. Ulyanov ile Mekanik Matematik Fakültesini ‘savundukları’ yeterdi. MDÜ Rektoru A.A. Logunov’u ‘üniversitelik aydınlığının eksikliğinden ve eğitim görevlerini anlamayışından’ dolayı eleştiren Novikov, Mekanik matematik Fakültesi hakkında ‘Biz – Gelfand, ben, Ylyanov ve İlyuşın savunduk, karşı koyduk.’
1970 senesinde Novikov Fields madalyasını almıştır. Bu sene Fields Madalyası Komitesi başkanı Anri Kartan ve SSCB matematikçilerin tek bir temsilcisi İ.R. Şafareviç idi. (Fields Komitesi hakkındaki bütün veriler İnternette math.ru web sitesinde bulunabilir.) Sözü yukarıda geçen büyük meslektaşlarım, İ.R. Şafareviç’in Novikov’un bu ödülü alması için çok yaptığını anlattılar. Mesele şudur ki, Novikov’un bu sene SSCB’den ana rakibi Arnold idi, hem de o sene Arnold’un yaşından dolayı madalya almak şansı son idi. Ama Arnold çok güçlü bir aday olduğu için Şafaraviç için madalyaya Novikov’u ulaştırmanın ne kadar zor olduğunu düşünebiliriz. Zira Novikov daha gençti, sonrasında bu ödülü almaya daha şans kalıyordu. Ancak belli bir zaman sonra Novikov Şafareviç’e teşekkür edeceğine üzerine saldırmaya başladı.
M.M. Postnikov defalarca huzurumda meslektaşlarına Novikov’a nasıl matematik öğrettiğini ve ne kadar saygıyla onu yönettiği anlatıyordu. Ancak belli bir zaman sonra Novikov üzerine saldırmaya başladı.
A.T. Fomenko, Novikov ile birlikte geometri üzerine sonralarında meşhur olacak bir kitap yazdı. Bu kitap matematikçiler ve fizikçiler çevrelerinde çok iyi biliniyor ve çok popüler oldu. Bu kitabın ana varyantını 1974 senesinde MDÜ yayınevinde biz ikimiz çıkardık. Ortaklığında daha detaylı varyantını yazacağımız B.A. Dubrovin daha bize katılmadı. 1987 senesinde onun genişletilmiş versiyonunu hazırladık ve Nayka basımevinde çıkarttık (benim yayınlarımın listesine bkz.). Novikov’un katılımı epeydi, ancak 1987 senesinde çıkan kitabını en çok ben yazdım. Ve belli bir zaman sonra Novikov Fomenko üzerine saldırmaya başladı.
Böyle saldırganlığın sebebi ne içinde saklıdır? Olasılıkla Novikov, herkes karşısında (ve belki öncelikle kendisi karşısında) hepsini kendisi yapmış ve hepsini kendisi elde etmiş olduğunu ispatlamak istemiş. Mesela ki, örneğin Vinogradov, Şafareviç, Postnikov, Fomenko’nun vs. desteği ve yardımı olmadan başarıya ulaşmış.
Yoldaşlarına kendi artışına onların katkılarını kıskançlıkla ‘affedememiş’. Bundan onları kötülemek gereksinimi kaynaklanıyor. Hem de katkı ne kadar büyükse, saldırı da o kadar büyük. Ama bütün bunlara rağmen, 1987 senesinde SSCB BA Matematik Bölümü ve Prezidyum Ödülüne beni tavsiye ettiği için, 1990 senesinde BA üye seçiminde beni desteklediği için, 1991 senesinde akademisyen olarak beni tavsiye ettiği için (sonucunda 1994 senesinde ben akademisyen seçildim) Novikov’a hala minnettarım (bunun hakkında detaylar için ayrıca bkz. ‘Novikov Fomenko’nun matematiksel çalışmalarını nasıl övüyordu’).
S.P. Novikov’un yalnızca benim karşıma değil, A.S. Mişenko’ya karşı yönlenen sinirlenmenin, büyük ihtimalle çok basit çözümü var. Mesele şudur ki, kanımca A.S. Mişenko matematikçi olarak Novikov’dan çok daha güçlü ve çok yönlüdür. Bu olgu, onların defalarca gözlediğim ortak çalışmalarında belli oluyordu. Novikov’un orta yazarı olan Mişenko’ya minnettar olması için çok sebep var. Bundan başka kaydedilmesi gereken şudur ki, S.P. Novikov, Pontryagin rasyonel klaslarının topoloji invariyantlığının ispatı için (tamsayılar klasları invariyant değil) Fields madalyasını almıştır. Belli bir zaman sonra ünlü matematikçi, Rohlin’in öğrencisi M. Gromov, bu teoreme çok daha basit ve görsel bir çözümü sundu. M.Gromov, «Positive Curvature, Macroscopic Dimension, Spectral Gaps and Higher Signatures", Functional Anal. on the Eve of 21-st Century, v.II. Progress in Math., Basel-Boston: Birkhauser, Vol.132, (1995). İşte Novikov’un ana teoreminin kökten basitleşmesi, ayrıca tam A.S. Mişenko’nun Gromov’un kullandığı araştırmaları sayesinde edinmiştir. Bunun neticesinde yeni bilimsel akım oluştu. Mişenko bunu defalarca seminerlerde anlattı. Daha sonra A.S. Mişenko, günümüzde artık şeffaf hale gelen genel tabloyu ‘Topoloji ve dinamik, Rohlin anıtı’ konulu konferansta (19-25 Ağustos 1999) ‘Hirzebruch formulü, 45 senelik tarihi ve çağdaş durumu’ yazısında tarif etti. Novikov genelde bu parlak sonuçlardan dolayı, ve öncelikle Pontryagin rasyonel klaslarının topoloji invariyantlığının çok daha basit bir çözümü almış olduğundan dolayı pek çok sinirlendi.
Bütün bu olgular, büyük ihtimalle, Novikov’un A.S. Mişenko’nun Rusya Bilimler Akademisine seçilmesini engellemek için elinden gelen her şey neden yaptığı sorusuna cevap veriyor. Ben dahil olmak üzere farklı bilim adamları, A.S. Mişenko’yu BA üyeliğine referans ettikçe S.P. Novikov, oylama öncesindeki akademisyen konuşmaları sırasında Milenko’yu kendi öğrencisi saydığını ve onu BA iyesi olarak seçilmesi için uygunsuz bulduğunu sert bir ağızdan bildiriyordu. ‘Onun hatırı için defin hizmetini okuduk artık’ diye ekleyerek. Maalesef bu durum birkaç oturumda tekrarlandı.
Yukarıda sözü geçen N.N. Luzin, S.P. Novikov’un babası P.S. Novikov’un hocasıdır. Burada okurların dikkatini S.S. Demidov, V.D. Esakov’un ‘Bilimsel topluluğun hatırasındaki akademisyen Luzin’in işi’ adındaki büyük makalesine çekmek yerindendir. Bu makale yayınlanmıştır (SPb, 1999), bundan başka İnternet’te bulunuyor (//russcience.euro.ru/papers/dees99dl.htm). Bu makalede N.N. Luzin’e karşı1936 senesinde yer alan şiddetli baskılara dair önemli belgeler toparlanıp açıklığa kavuşturuldu. Maalesef, bu baskılara onun bazı öğrencileri de pek aktif bir şekilde katılmıştır. Detaylar için işaretlenen makaleye bkz. Luzin ‘parlak ve erken vefat eden öğrencisi M.Ya. Suslin (1894-1919) üzerine baskıdan ve diğer öğrencisi olan P.S. Novikov’un bazı fikirlerini benimsemesinden’ suçlanmıştır (işaretlenen makaleye bkz.). Bu arada S.P. Novikov’un babası P.S. Novikov, isminin Luzin’e karşı suçlamalarda çok yoğun kullanıldığı halde Luzin’e karşı kendi yargılanmaya gelmedi. Ayrıca, yargılama oturumlarının S.S. Demidov ve V.D. Esakov’un sunduğu transkriptine göre ‘Bu olay şüphesiz ahlaki değil, onu kapatmak istemiyorum’ ifadelerini kullanan S.L. Sobolev, P.S. Novikov’un sonucu ile ilgili olayı vurgulayarak taklit konusunu destekledi.’
Novikov’un açıklamalarına karşı verdiğim yanıtlar için ayrıca bkz. www.chronologia.org web sitesinin ilk sayfası, “Eleştiriye Yanıtlar” bölümü.
A.T. Fomenko
12 Ocak 2014
